In therapie?

Door Timo van Kempen
Ruim 25 jaar werkzaam in de gezondheidszorg en mede-oprichter van De Leefstijltrainers


Martin Appelo werkt als therapeut, docent, supervisor en onderzoeker. En sinds 10 jaar publiceert hij boeken die bijzonder informatief zijn voor mensen die zich willen verdiepen in aspecten van psychologie, bepaalde aandoeningen, gedrag en het veranderen daarvan. Recent verscheen van zijn hand 47 redenen om niet in therapie te gaan… en één om het wel te doen.

Een op de drie mensen heeft baat bij therapie

In de inleiding van 47 redenen… vertelt Appelo waarom hij dit boek schreef: er wordt erg veel (gemeenschaps)geld besteed aan uiteenlopende soorten therapie terwijl slechts één op de drie mensen daar significant en voor langere tijd baat bij heeft. En het aantal hulpverleners dat te kampen krijgt met burn-out en depressie, ligt hoog. Erg hoog.

Bepalen of therapie zinvol is

‘Dus… niet meer in therapie gaan? Precies!’ schrijft Appelo, ‘ (….) ‘Nooit meer? Nee, dat nou ook weer niet.’ Want Appelo presenteert in zijn boek een formule waarmee je kunt bepalen of therapie zinvol is. Als de formule positief uitpakt, dan ben je beland bij de éne reden uit de titel om wél in therapie te gaan. Dat voorkomt dat therapeuten, zoals Appelo het noemt, gaan trekken aan een dood paard.

Verhaallijnen

Appelo bewandelt in 47 redenen… verschillende verhaallijnen en vertelperspectieven. Soms is ‘het dode paard’ aan het woord, soms de hulpverlener. Het boek is voorzien van cartoons van Peter de Wit wiens Dr. Sigmund zowel tot de verbeelding spreekt als op de lachspieren werkt. Op andere momenten is het boek weer uiterst serieus en wordt interessante informatie gegeven over bijvoorbeeld de financiering van de zorg, de werking van de hersenen en cijfers van ziekteverzuim.

47 redenen om niet in therapie te gaan

Heb je tot tevredenheid een ongezonde leefstijl of heb je de neiging te bagatelliseren, dingen te vermijden of te ontkennen? Laat je je snel ontmoedigen of reageer je veelal vijandig op je omgeving? Hecht je aan drogredenen of heb je flinke (voor)oordelen tegen hulpverleners? In 47 korte hoofdstukken komen de redenen om niet in therapie te gaan in snel tempo voorbij.

De formule

In het laatste hoofdstuk presenteert Appelo de formule waarmee de lezer kan bepalen of het wél zinvol is om in therapie te gaan:

Duurzame gedragsverandering is een functie van de innerlijke drang om te veranderen, de discipline om eraan te werken en het vermogen je niet te laten ontmoedigen door mislukkingen en tegenslagen.

Vervolgens wordt de formule uitgewerkt in 9 deelvragen. Als je deze vragen voor jezelf eerlijk beantwoordt en positief scoort, dan voldoe je aan die éne reden van Appelo om juist en vooral wel in therapie te gaan.

Kanttekeningen bij de formule

Het boek van Appelo getuigt naast creatief denken en gevoel voor humor van veel inzicht over effectieve strategieën voor (gedrags)verandering. Niettemin ontstaat de vraag of de gepresenteerde formule voor iedereen in alle situaties toepasbaar is en er voldoende rekening mee houdt dat variabelen ook tijdens en dankzij een therapie kunnen veranderen. Het zou ook goed zijn geweest om een begripsbepaling te geven van ‘therapie’ en een onderscheid te maken in verschillende vormen, doelen en aangrijpingspunten daarvan.

Gedragsverandering

Appelo richt zich in 47 redenen… vooral op strategieën voor gedragsverandering. Daarvan getuigt ook veel van zijn eerdere werk en de pakkende tekst op de binnenzijde van de achterkaft:

Het amoebische gehalte van de mensheid is zo groot, dat we van duurzame gedragsverandering heel weinig kunnen verwachten. Van die mevrouw moet ik iets opschrijven dat hout snijdt, maar er schiet mij niets te binnen dat ook maar enigszins hout snijdt.

Verdieping

Appelo verwijst de lezers die zich verder willen verdiepen in gedragsverandering en de rol van de hersenen hierbij, naar zijn eerder verschenen ‘meer serieuze boeken’. De moeite waard is ook zijn bijdrage aan de verzameling essays die verscheen onder de titel De ziel van het vak – over contact als kernwaarde in therapie. En lezers die zich interesseren in filosofische en levensbeschouwelijke aspecten van ziekte en gezondheid, kunnen zich verheugen in Appelo’s boek Leren lijden dat op de rol staat om begin 2016 te verschijnen.

Het dode paard

Maar nu nog even terug naar ‘het dode paard’ uit de inleiding van 47 redenen…, het fenomeen waaraan te veel hulpverleners te vaak moeten trekken. Hoe groot is deze last eigenlijk? Uw recensent stuitte in de aanloop van deze boekbeschrijving op nog een andere formule, namelijk die van Carrol en Huntington: het gewicht van een paard is ongeveer de borstomvang in het kwadraat maal de lengte gedeeld door 11900. Nu nog zoeken naar een formule om dit gewicht terug te rekenen naar dat van een cliënt die op voorhand (te) weinig baat zal hebben bij een therapie!