Levende getuigenis

Gastartikel door Timo van Kempen
Ruim 25 jaar werkzaam in de gezondheidszorg en mede-oprichter van De Leefstijltrainers

Eén van de talenten van een goede romanschrijver is dat hij of zij de lezer met iedere geschreven zin in de volgende trekt. Zonder er teveel bij hoeven na te denken rolt de lezer door het boek. Renate Dorrestein heeft dit talent. Ze krijgt echter na het schrijven van een serie belangwekkende romans te maken met het gevreesde writer’s block. Bij de start van een nieuw boek komt er geen woord meer uit.

De blokkade

In De blokkade ontleedt Dorrestein de oorzaak en achtergronden van haar writer’s block tot op het bot. Het boek is een autobiografische getuigenis waarin Dorrestein zowel een prachtige verhaallijn uitzet als zich kwetsbaar opstelt. Ze geeft de lezer zicht op haar privéleven en gedachtenkronkels. In het boek verhaalt zij hoe ze in contact met jan en alleman – waaronder een wetenschapper, een hulpverlener en een filosoof – probeert haar writer’s block te doorgronden en te ontmantelen, opdat zij haar vak als schrijver weer kan gaan beoefenen.

De impact van zelfdoding

Na veel vergeefse pogingen ontkomt Dorrestein er niet aan dat er dingen zijn blijven liggen in haar persoonlijke leven rond de zelfdoding van haar zus in haar jonge jaren. De impact was zo groot dat Dorrestein er overheen stapte in plaats van deze aan te kijken. Op langere termijn is er geen houden meer aan. Het niet verstane waarom van de zelfdoding en de onmacht die dit oplevert, hebben op langere termijn haar creativiteit ondermijnd. Zolang er geen innerlijke woorden zijn gegeven aan de impact van de zelfdoding van haar zus, komen er geen nieuwe woorden op papier.

Voorstellingsvermogen

Zelfdoding is zowel een teer als stevig onderwerp. Als het gaat om ondraaglijk lichamelijk lijden dan past het misschien nog in ons voorstellingsvermogen. Maar als het gaat om psychisch lijden, dan wordt het voor velen moeilijk om de daad voor te stellen of zelfs in te leven. Terecht en gelukkig maar.

Het publieke debat

Met de dood van Joost Zwagerman ontkomen we er niet aan om de confrontatie met het onderwerp aan te gaan. Het publieke debat neemt vorm aan en achter de schermen zijn er verontrustende statistieken van het aantal zelfdodingen in Nederland. De GGZ (Geestelijke Gezondheidszorg) heeft niet altijd een passend antwoord of is er soms te laat bij. De naarheid van een depressie is dat deze naast somberheid gepaard gaat met formele en inhoudelijke denkstoornissen. Dat betekent dat iemand bijvoorbeeld dwangmatig aan de dood kan gaan denken en die als enig perspectief ziet om uit de malaise te komen.

Vitaliteitstoornis

Zelf ben ik, in plaats van de diagnose depressie in termen van de DSM te beschrijven, geneigd om depressie veel eerder en meer op te vatten als vitaliteitstoornis. Als de vitaliteit – lees levensenergie – structureel weg valt, dan kan de donkere kant die in ieder mens huist de overhand gaan nemen. Bij zelfdoding is er dan geen sprake meer van een rationeel ‘waarom’ maar van een ‘doordat’. Het lijden waarmee een depressie gepaard gaat, is desastreus. Zowel voor de betrokkene maar vaak ook voor de omgeving.

Verschillende perspectieven

Het is overigens zaak om zelfdoding vanuit verschillende perspectieven te blijven zien. Ik heb helaas eens meegemaakt dat een man er zo van overtuigd was dat hij werd achtervolgd en naar het leven werd gestaan door zowel de Russische en Amerikaanse geheime diensten dat hij besloot zijn veronderstelde belagers voor te zijn en de hand aan zichzelf sloeg. Het is riskant om over een onderwerp als zelfdoding te schrijven en er iets over te vinden. Er zijn terecht veel gevoelige snaren bij betrokkenen, achterblijvers en hulpverleners. Mijn gedachten gaan uit naar alle slachtoffers en nabestaanden.

Het writer’s block voorbij

Als een schrijver de lezer mee weet te nemen op reis en het beschreven verhaal ook een aantal stijlkenmerken heeft waardoor de lezer tevens op innerlijke reis gaat én de roman ook achteraf tot nadenken stemt, dan spreken we van literatuur. In De blokkade bedrijft Renate Dorrestein deze kunst subliem en ontkom je er niet aan te concluderen dat de impact van zelfdoding op nabestaanden doorgaans welhaast genadeloos is. Het schrijven van de roman De blokkade is trouwens de levende getuigenis dat zij haar writer’s block wist te overstijgen.