Boekbespreking De Schoonheid van het Verschil

Over de verschillen tussen mannen en vrouwen is veel gepubliceerd. Zo zijn er tal van zelfhulpboeken voor mannen en vrouwen die binnen hun relatie vastlopen doordat er allerlei problemen ontstaan in alledaagse situaties en in de communicatie. Martine Delfos schrijft in De Schoonheid van het verschil- waarom mannen en vrouwen verschillend én hetzelfde zijn, over allerlei wetenschappelijke verklaringen. In deze boekbespreking beziet Gerard Lohuis de verschillende verklaringsmodellen. Hebben we daar iets aan in de praktijk? Zeker. Maar dan moeten we wél emanciperen met de biologische stroom mee, in plaats van er tegen in te gaan.

Tandraderen die in elkaar grijpen

Wanneer een Nederlands echtpaar op de camping in Frankrijk een arriverend Nederlands echtpaar tegemoet treedt, dan is er een verschil hoe de vrouwen onderling met elkaar kennismaken en hoe de mannen dat doen. Vrouwen zijn sociaal en op elkaar gericht ingesteld en de kans is groot dat er gevraagd wordt of de arriverende vrouw moe is terwijl de mannen gaan praten over de p.k.’s onder de motorkap en de snelheid waarmee er zojuist is gereden. Volgens Delfos moeten we verschillen en overeenkomsten tussen man en vrouw zien als tandraderen die in elkaar grijpen.

Overeenkomsten en verschillen

Ze hebben beide bepaalde eigenschappen, maar het verschilt in de mate waarin deze naar buiten komen of zichtbaar worden. Het is enigszins verwarrend om op de achterflap te lezen dat het boek geen opsomming is van overeenkomsten en verschillen tussen beide seksen, terwijl ieder hoofdstuk daarmee eindigt. Ze maakt duidelijk hoe de rol van de biologie, de evolutie en sociale structuren ineengrijpen en de onderlinge verschillen en overeenkomsten tussen mannen en vrouwen bepalen.

Theorie en praktijk

Het boek hinkt deels op twee gedachten ten aanzien van het publiek waar het zich op richt. Bijna verontschuldigend geeft Delfos in enkele hoofdstukken aan dat het ’taaie kost is die ze moet behandelen’ om in dit hoofdstuk de meer wetenschappelijk geïnteresseerden uitleg te geven over de testosteronhypothese  of genotypes. Andere hoofdstukken zijn toegankelijker omdat ze hier spreekt over de dagelijkse praktijk die voor iedereen herkenbaar is. Iedereen kan wel verschillen en overeenkomsten tussen mannen en vrouwen benoemen, maar het onderbouwen en er algemene conclusies aan verbinden, is voor de meesten niet weggelegd.

Herkenbaar

Dat doet Delfos wel. Ze heeft natuurlijk op het gebied van onderzoek en behandelen van mensen met ontwikkelingsproblematiek al veel ervaring en dat komt regelmatig in diverse hoofdstukken naar voren. Ze laat zien dat het sociale empatische bij de vrouw biologisch ondersteund wordt en dat bij mannen dit gebeurt ten aanzien van het technische, abstracte denken. Mannen leren door trial and error en vrouwen door informatie te vergaren. Zo staat dit boek vol meer of minder herkenbare gender-specifieke typeringen.

Evolutie en sociologie

De auteur gaat grondig en volgens een logische opbouw te werk. Via een algemeen en meer sociologische verkenning over de ontwikkeling van mannen en vrouwen, geeft ze uitleg over de oorsprong van de verschillen tussen de seksen. Hierbij gaat het over de rol van de voortplanting en hoe mannen en vrouwen elkaar daar in de loop van de evolutie nodig hebben. Ze komt tot een hypothese dat men meer en meer de partnerkeuze boven de voortplanting verkiest. Daarmee zou er sprake zijn van prevolutie.  Mannen en vrouwen zijn in staat om zelf vanuit verbondenheid en liefde een keuze te maken voor hun partner, iets wat door de eeuwen heen zeker vanuit andere motieven is verlopen.

Biologie en opvoeding

Vervolgens legt ze uit hoe op basis van genotypen en fenotypen (XX, vrouw en XY, man) mannen en vrouwen zich ontwikkelen. Het genotype is de programmering vanuit het erfelijk materiaal en fenotype is de wijze waarop de verschillende genen met hun erfelijke eigenschappen uitgedrukt worden en dat in gedrag tot uiting komt. Dat de hoeveelheid testosteron hierbij een rol speelt, is evident. Mannen hebben meer testosteron  en hebben aanzienlijk meer problemen met agressie. Vrouwen met een hoger testosteronniveau zijn ook agressiever in de vorm van roddelen, schelden en kwaadspreken. Hierna wordt het boek pragmatischer, zonder daarbij een gedegen en goede (wetenschappelijke)onderbouwing uit het oog te verliezen. In het angstmodel wordt duidelijk dat angst een basale aangeboren emotie is en dat de intensiteit van het ervaren van angst sterk hormonaal wordt bepaald. In het psychosomatiekmodel wordt uitgelegd hoe ontwrichtend stress kan werken en wat hierbij de rol van adrenaline is. In het afsluitende hoofdstuk probeert Delfos het effect van de verschillen en overeenkomsten op de opvoeding te beschrijven.

Met de stroom meebewegen

Hier komt haar achterliggende drive voor het schrijven van dit boek naar voren: we moeten emanicperen mét de biologische stroom mee, in plaats van er tégen in te gaan.  Ze geeft hiervoor een groot aantal handvatten en wat intuïtief wordt gevoeld als verschil tussen de seksen, valt met haar uitleg  deel op haar plaats. Niet helemaal want de biologische opvatting en uitleg krijgen de overhand en de invloed van de context komt minder aan bod. Maar daar heeft de auteur bewust voor gekozen en geeft de lezer vanuit haar optiek, een helder beeld. Een boek waarin verschillen tussen mannen en vrouwen met name vanuit de biologische werking van het lichaam wordt verklaard.

Martine F. Delfos De Schoonheid van het verschil- waarom mannen en vrouwen verschillend én hetzelfde zijn (Amsterdam: Uitgeverij SWP  6^e druk, 2018. Prijs: € 36,00)

Gerard Lohuis is Sociaal Psychiatrisch Verpleegkundige en docent.  Deze recensie verscheen eerder in SP, het Vakblad Sociaal Psychiatrische Verpleegkunde, een uitgave van de V&VN, nummer 128, april 2019