Olivijn: De steen der wijzen? (boekrecensie)

Natuurlijke bron tegen broeikaseffect
Door Timo van Kempen

Creatief met steen

Wordt het jou ook wat warm onder de voeten als je aan de opwarming van de aarde en de klimaatverandering denkt? En wil je letterlijk en figuurlijk een steentje bijdragen om de temperatuurstijging op aarde zoveel mogelijk binnen de perken te houden? Ga dan aan de slag met de steensoort olivijn. Je kunt het op veel manieren gebruiken in en rond je huis. Strooi het op je oprit of gebruik het in je tuin of zelfs bij het bereiden van je eigen mineraalwater. Emeritus-hoogleraar geologie Olaf Schuiling schreef een informatief en praktisch boekje over de toepassingen van olivijn. Een steensoort die volgens de wetenschapper en auteur helpt het broeikasgas CO2 af te vangen uit de atmosfeer. Daardoor vermindert het broeikaseffect.

Theorie

Schuiling gaf zijn boek Olivijn de veelzeggende ondertitel: ‘De groene en revolutionaire bron tegen klimaatverandering’. En de steensoort krijgt op de omslag ook de pretentieuze aanduiding ‘Steen der wijzen’. In het eerste deel van het boek wordt dat onderbouwd. Olivijn heb je in verschillende soorten en maten. Het is de meest voorkomende steensoort op aarde. En heeft volgens Schuiling altijd al een rol gespeeld bij het reguleren van de temperatuur. Want vergeet niet dat de CO2-uitstoot van bosbranden en vulkaanuitbarstingen tot een temperatuurstijging op aarde leiden die ons de das om had gedaan als er niet een natuurlijke tegenhanger was geweest. En dat is, volgens Schuiling dus olivijn. Er is een technisch praatje nodig om te begrijpen hoe dat zit.

Van gas naar vast

Een van de grote boosdoeners van het broeikaseffect is koolstofdioxide, oftewel CO2, oftewel koolzuurgas. Dat komt, net als zuurstof, van nature voor in onze atmosfeer. Het is een van de ‘broeikasgassen’ en zorgt ervoor dat de warmte van de zon in onze dampkring wordt vastgehouden. Als dit niet zou gebeuren, werd het veel te koud op aarde en was onze aarde al lang in de kosmische diepvries zijn beland. Er zou dan ook geen leven zijn ontstaan op aarde. De bouwstenen van CO2 komen ook in vaste materie voor, zij het dan verpakt in verbindingen met andere stoffen. Koolzuurgas neemt dan zeg maar een andere gedaante aan.

Rotsvast

Door scheikundige processen kunnen stoffen van de ene in de andere soort overgaan. En zo kan CO2 uit onze dampkring, via een aantal tussenstappen, worden opgeslagen of vastgelegd in kalk. Olaf Schuiling is als geoloog een goede observator van landschappen. En als wetenschapper is hij natuurlijk niet op zijn achterhoofd gevallen. Meng dat met een flink staaltje creatief denken en zo heb je de ingrediënten om een verband te leggen tussen het voorkomen van olivijn op aarde, kalkafzetting in landschappen, de natuurlijke toename van CO2 in de dampkring en de tot voor kort stabiel blijvende temperatuur op aarde.

Explosief

Eh? Stabiele temperatuur? De aarde wordt tegenwoordig toch warmer? Jazeker. Want de hoeveelheid CO2 in de dampkring is enorm gestegen met de voortschrijdende industriële groei van de aarde. Maar onze explosieve economische groei dreigt wel een nekslag te geven aan onze ecologie. Want tegen deze snelle stijging is geen natuurlijke tegenhanger aanwezig binnen de natuur. We zitten daarom op het spoor om de CO2-uitstoot te willen beperken enerzijds, en om CO2 (ondergronds) op te slaan anderzijds.

Dat laatste wordt wel het CCS-systeem genoemd. Schuiling is daar fel tegenstander van. Veel te gevaarlijk, zo schrijft hij in zijn boek. Naast het beperken van de uitstoot, ziet hij een heel andere oplossing voor het verminderen van de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer. Zet olivijn op zo veel mogelijk manieren in. Dat kan industrieel, in land- en bosbouw en in landschapsarchitectuur.

Dichtbij

Maar ook letterlijk in en rond huis. Ter inspiratie ontvang je met het boekje een klein zakje olivijn. Strooi het in een plantenbak en je hebt al een minuscuul klein beetje bijgedragen aan het weer beheersbaar maken van het klimaat op aarde. Want blootgesteld aan lucht zal het olivijn samen met water reageren en treedt het proces van het wegvangen van koolzuurgas in werking. Maar vanuit het grotere plaatje gezien, is een zakje strooien binnenhuis natuurlijk slechts peanuts. Olivijn is echter heel makkelijk verkrijgbaar bij een aantal bedrijven en daardoor kun je het op veel grotere schaal toepassen binnen- en buitenshuis. En je kunt er dus zelfs je eigen mineraalwater mee maken. En als het aan Schuiling ligt, zijn de toepassingen ook op enorm grote schaal mogelijk. Hij geeft er tal van voorbeelden van.

Geïnspireerd?

Emeritus-hoogleraar Schuiling is in het verleden, ook met andere projecten dan de toepassing van olivijn, (landelijk) in de publiciteit geweest. Gezegd moet worden dat niet alle wetenschappers zijn bevindingen en ideeën onderschrijven. Schuiling toont zich echter onvermoeibaar in zijn missie. Tijdens de presentatie van zijn boek eerder deze zomer in de Botanische Tuinen van de Universiteit Utrecht, keek hij monter rond met een onderzoekende blik. En bij lezing van zijn boek klinkt behalve zijn creativiteit hier en daar een welhaast schelmse rebellie door tegen het ‘establishment’. Veel van Schuilings bevindingen en ideeën komen bepaald niet vreemd voor. Laat staan wereldvreemd. Integendeel. Behalve een handzame begrippenlijst bevat het werk ook goede literatuurverwijzingen. En een belangrijke referentie, die van de internationaal befaamde Sir Richard Branson, staat op de achterzijde van het boek. Die verklappen we hier niet. Ga gerust zelf uit op onderzoek en laat je inspireren of je door Schuiling geïnspireerd het tij van de stijgende zeespiegel wilt helpen keren.