Wat is liefde?

Met deze beschouwing hoopt Corné van Nijhuis inspiratie te brengen om vanuit liefde te leven.

Soms zijn er van die begrippen die je heel gemakkelijk gebruikt en er eigenlijk niet bij stilstaat wat de diepere betekenis is. En af en toe triggert er dan iets waardoor je opeens denkt… tja, wat is het eigenlijk? Zo las ik een recensie over een wat gedateerde film met de titel Alles is liefde. Toen dacht ik, wat is het eigenlijk, liefde? Natuurlijk heeft deze titel zijn betekenis voor die film, maar wat is nu eigenlijk liefde?

 ‘The one who became many will become one again.’

De Dikke van Dale is simpel: liefde staat voor warme genegenheid tussen mensen of de oprechte en warme belangstelling voor iets. Maar ja, dat verwijst slechts naar andere woorden: genegenheid en belangstelling. Indirect geeft het echter al wel iets meer diepgang omdat liefde blijkbaar iets is tussen twee mensen of een mens en iets anders. Maar om het fenomeen an sich nog beter te begrijpen, is het zinvol te weten waar liefde vandaan komt en waar het toe dient. En juist hier geeft de Dikke van Dale weer geen inzicht in en zullen we een andere insteek moeten kiezen.

Als je dan even snel Wikipedia er op naslaat staat daar: liefde is diepe acceptatie van en genegenheid voor, welgezindheid tot of toewijding voor een ander, zichzelf, een dier, zaak of voorwerp of een bepaalde handeling. Maar ook daar kom je niet echt verder mee dan begrijpen wat er mee wordt bedoeld. Want wat liefde nu in essentie is, geeft ook deze omschrijving weinig inhoud aan.

Wederkerigheid en voorwaardelijkheid

Wanneer we vervolgens proberen verdere diepgang te ontwikkelen in de aard van liefde, door te kijken welke vormen er zijn, dan komen we bijvoorbeeld tot een meer psychologische onderscheid,  zoals romantische liefde, affectie, medelijden en gehechtheid. Als we dat verder duiden, kun je zeggen dat romantische liefde vooral verbonden is met seksualiteit en overleving. Affectie is verbonden met aantrekkelijkheid ofwel met genot. Medelijden daarentegen is verbonden met schuldgevoel. Romantische liefde, affectie en medelijden hebben alle iets transactioneels: er zit wederkerigheid in: iets wat de betrokkenen in het wereldse leven van angst en genot, verder brengt. Een specifieke uiting van dergelijke liefde is veelal (maar niet altijd) de zogenaamde ‘liefde voor God’ die in vele religies centraal staat. Dat is vaak een voorwaardelijke liefde. Gij zult…. anders wordt u gestraft. Alleen als je doet zoals voorgeschreven dan komt het goed met en na de dood.

Onvoorwaardelijk

Naast deze transactionele vormen van liefde is er echter liefde in de vorm van wat ik noem ‘gehechtheid’: liefde zonder een beoogde wederkerigheid, onvoorwaardelijk, het pure gevoel van verbondenheid. Dergelijke liefde is de alles-verbindende factor in het bestaan. Ik zou dit daarom ook ‘ware liefde’ willen noemen.

Als we dus over liefde spreken is er in mijn opvatting enerzijds liefde die zich richt op de behoeften van jezelf en mogelijk ook die van een ander (de romantische liefde, affectie en medelijden). Dit soort liefde vraagt hard werken voor hen die daarnaar streven en zonodig tot het brengen van offers. Anderzijds, indien er geen onderliggende behoeften leidend zijn, kan liefde  onvoorwaardelijk stromen: vanuit gehechtheid. Dit noem ik ‘ware liefde’. Om dit werkelijk te ervaren is het noodzakelijk dat je volledig afstand hebt gedaan van alle behoeften die je kent vanuit angst of genot. Ofwel als het ego – de oorzaak van alle angst, genot en gebondenheid –  verdwijnt, kan liefde in de vorm van gehechtheid een levende bron worden die geen inspanning meer vergt, maar die vanzelfsprekend en natuurlijk is.

Liefde in spirituele zin

In spirituele zin beschouw ik liefde, in al zijn verschijningsvormen, als het alles herenigende principe in het bestaan. Ik zal dit proberen toe te lichten vanuit mijn werkelijkheidsbeeld.

‘For I have taken form, but I am still one.’  (Ashtaka Gita)

Mijn visie op het relatieve bestaan, de dagelijkse werkelijkheid, is gebaseerd op het idee dat alles uit het Absolute – noem het God of het kosmisch bewustzijn – is voortgekomen, met het doel het daarin gelegen potentieel te manifesteren. Anders gezegd: de dagelijkse dualistische werkelijkheid is een manifestatie van het non-duale Absolute. Het principe dat de dualistische (wereldlijke) werkelijkheid bij elkaar houdt is in mijn visie liefde, in al zijn verschijningsvormen. En zodra een fractie van de manifestatie, zoals de menselijke ziel (Jiva), zijn volledige spirituele potentieel realiseert, is het herenigd met zijn bron.

Dat is wat we noemen verlichting, moksha, nirvana. De dualiteit valt weg en de non-dualiteit resteert: alles is een. Daarvoor zal de mens (Jiva) echter zijn ego moeten laten afvallen. Alleen dan kan de Jiva tot volledige inlossing van zijn karmische schulden komen en bewust worden van zijn essentie: het kosmisch bewustzijn dat zich kenmerkt door wat in de Upanishads wordt geduid met ‘Thou art That’.

‘The biggest ego trip going is trying to get rid of your ego. And the joke of it all is that your ego doesn’t exist.’  (Alan Watts)

Liefde is voor mij de alles-onderliggende verbindende factor in het wereldse bestaan. Dit moeten we figuurlijk maar ook letterlijk nemen. Het brengt mensen bij elkaar (affectie), het zorgt ervoor dat we blijven bestaan (seksualiteit), het houdt ons in leven (medelijden) en …… het maakt uiteindelijk alles tot één (gehechtheid).

In spirituele zin is liefde voor mij dus het herenigende kosmische principe in het bestaan: de kracht die ieder wezen terug zal leiden vanuit zijn aardse ervaring tot zijn kosmische oorsprong.

Ik hoop je met deze beschouwing te hebben kunnen inspireren om vanuit liefde te leven.’

Corné van Nijhuis

Na een ‘corporate leven’ in de financiële sector is Corné van Nijhuis (1962) op onderzoek naar de wijsheid in de wereld en naar inzicht in het mysterie van het bestaan.  Actief als denker, schrijver en als buddy.